PROSTAT
Erkekler yaşlandıkça prostat bezleri büyür. "Benign Prostat Hiperplazisi( BPH) " adı verilen "iyi huylu prostat büyümesi" prostat vakaları arasında en sık rastlanılanıdır. 50 yaşın üzerindeki erkeklerin %50'sinde, 60-70 yaş arasında %65'inde, 80 yaş üzeri erkeklerin %90'ında iyi huylu prostat büyümesi gelişmektedir. Hastaların yaklaşık %20-30'unda 80 yaşından önce medikal veya cerrahi bir tedavi gerekli olmaktadır.
Prostat büyümesinin sebebi tam olarak bilinmemektedir. Ancak prostat bezi, testosteron uyarısına oldukça duyarlı olduğu için prostattaki büyümenin yaşla değişen hormonal duruma bağlı olduğu sanılmaktadır. Büyümeye yol açan asıl neden, testosteron miktarındaki artmaya bağlı değildir. İlerleyen yaşla beraber testosteron düzeylerinde düşüş gözlenmektedir.
Bu nedenle prostat büyümesi, bu bezdeki testosteron reseptörlerinin sayısının yaşla artmasına bağlanmaktadır. Bununla beraber, iyi huylu prostat büyümesinin östrojen hormonu düzeylerinde görülen değişiklikler nedeniyle geliştiğini kabul edenler de bulunmaktadır. ***Prostatın iyi huylu büyümesini prostat kanseri ile karıştırmamak gerekir. Her ikisinde oluşum mekanizması farklıdır, fakat %15 oranında ikisi beraber bulunabilir.
Prostat dokusu, her erkekte bulunan bir seks organı olup çocuk yapımı ile direkt ilgili bir bezdir. Mesane boynunda yer alan bu bez, yaşla beraber büyüyerek bulunduğu bölgeyi daraltır ve mesaneden dışarı doğru rahatça gidebilecek olan idrar aynı rahatlıkla dışarı atılamaz. Bunun sonucunda hastalıkla ilgili belirtiler ortaya çıkmaya başlar.
Belirtiler:
İyi huylu prostat büyümesi, genellikle yavaş gelişir ve uzun süre, önemli sorun çıkarmayabilir. Bu hastalarda; idrar yapmayı hemen başlatamama ve bekleme, idrar akım hızının yavaş olması, idrar kalınlığının azalması, mesaneyi tam boşaltamama hissi, kesik kesik idrar yapma gibi belirtiler görülür. Diğer belirtiler arasında; sık idrar çıkma, gece sık tuvalete kalkma, çok acil idrar yapma hissi, idrar kaçırma veya çok ileri olgularda idrarın tam olarak tutulması sayılabilir. İlerlemiş olgularda idrar atılamadığı için böbreklerde önceleri şişme ve büyüme meydana gelir. Bunun sonucunda, idrarın basıncı ile böbrek dokusu erir. En son safhada ise; böbrek dokusu çok fazla incelerek balon gibi şişer. Fonksiyonunu kaybettiği için atması gereken zararlı maddeleri atamaz. Kanda ürenin yükselmesi ile böbrek yetmezliği oluşur. Orta yaş ve üzerinde, bu şikayetler görüldüğünde mutlaka bir üroloji uzmanına başvurulması gerekir.
Tanı: Makattan yapılan prostat muayenesi, prostat kanser tarama testi olan PSA düzeyi, ultrasonografi ve "üroflovmetri" denilen işeme testi ile prostat büyümesinin teşhisi konulur. Muayene ve tetkikler neticesinde, prostat büyümesinin iyi veya kötü huylu olduğu büyük ölçüde anlaşılabilir. Prostat kanseri şüphesi olursa, prostat biyopsisi yapılarak kesin tanı konulabilir.
Tedavi:
Bu hastalıkta tedavi 2 ana başlık altında değerlendirilir:
1- Medikal ve koruyucu tedavi: Prostat hastalığı olanların yiyecek ve içeceklerine dikkat etmesi gerekmektedir. Alkollü, asitli, gazlı içeceklerden ve baharatlı yiyeceklerden uzak durmaları önerilir. Özellikle soğuk havalarda çok dikkatli olunmalıdır. Aksi takdirde şikayetler ciddi şekilde artar. Şikayetlerin arttığı bu dönemlerde sıcak oturma banyoları oldukça faydalıdır. Prostat hastalarının kabız kalmaması önerilmektedir. Kabızlık, şikayetleri daha çok artırarak idrar yapmayı güçleştirebilir. Prostat büyümesinde genellikle ilk olarak ilaç tedavileri uygulanmaktadır
2.Cerrahi tedavi: İyi huylu prostat tedavisinde kesin tedavi, cerrahi yöntemle sağlanır. Çünkü ilaçlar çoğu zaman yeterli değildir. Yıllarca ilaç kullanan bir hasta, ilacı kestiği gün tedavi açısından başa dönmüş demektir. Yani bu tedaviler yapıldığı gün etkilidirler.
Cerrahi tedaviler genel olarak açık ve kapalı ameliyatlar olarak 2 gruba ayrılırlar:
1. Açık ameliyatlar 2. Kapalı ameliyatlar. Açık ameliyatlar genellikle 100 gramdan daha büyük prostatlar için uygulanır. Hastanede yatma süresi 5-7 gündür.
Prostat tedavisinde çok değişik kapalı ameliyatlar mevcut olup bunlardan 2 tanesi şu an için gündemdedir.
1-TUR- Prostat: "Rezektoskop" denilen optik bir cihazla penisten mesaneye girilir. Mesane boynunu tıkayan prostat dokuları, elektrik akımı ile küçük parçalar halinde kesilir ve vücuttan çıkartılır.
2-Greenlight-lazer prostatektomi: Ameliyat sırasında ve sonrasında görülen komplikasyonlar nedeniyle, prostat büyümesinin tedavisinde olumsuz etkileri olmayan yöntemler üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Bugün için bunlar arasında en sık kullanılan yöntem, lazerle prostat ameliyatlarıdır. Greenlight-Lazer, genellikle küçük prostatlarda ve ameliyatın risklerini kaldıramayacak kadar yaşlı hastalarda tercih edilen bir yöntemdir.
Op. Dr. Erdal Alkan
Memorial Hastanesi Üroloji Bölümü
Erkek üreme sisteminin önemli bir üyesi olan prostatta görülen malign (kötü huylu)değişikliklerdir.Erkeklerde en sık görülen kanser tiplerindendir. Amerika'da her 5 erkekten birinde görüldüğü tespit edilmiştir.Yine Amerika'da her yıl 200.000 yeni hasta ve 38.000 ölüm saptanmaktadır.
Genellikle 50 yaş üstünde görülür ancak seyrekte olsa gençler de de görülme olasılığı vardır.
Prostat mesanenin altında, rektumun önünde yerleşmiş ceviz büyüklüğünde birbezdir.
Prostat ejekulasyon esnasında spermin dışarı atılması için gerekli akışkan sıvının ve enzimlerin 1/3 ünü salgılar. Ejakulatın içinde yer alan sperm testislerde yapılır, vas deferens adı verilen tüpler tarafından taşınır. Bu esnada prostattan bu katkı maddelerini alır ve penise ulaşarak dışarı atılır. Prostatın arkasında ki seminal kabarcıklar bu akışkanın yapıldığı yerdir. Prostata direkt teması ve yakınlığından dolayı kanser bu seminal kabarcıkları ve prostatı saran kapsülü de etkileyebilir. Bu durumda ameliyat kanseri yok etmek açısından pek faydalı olamayabilir. Rektuma olan komşuluğundan dolayı Rektal muayene prostat hakkında fikir verebilen iyi bir muayene usulüdür.
NEDENLER Prostat kanserinin sebebi henüz bilinmemektedir. Ancak bazı faktörlerin kansere yakalanma riskini arttırdığı bilinmektedir.
Birinci faktör ailede prostat kanseri hikayesinin bulunmasıdır.Babasında veya kardeşinde prostat kanseri bulunan bir kişinin kansere yakalanma riski iki katartmaktadır.
Yaşlı kişiler daha büyük risk altındadırlar.Prostat kanseri tanısı konmuş kişilerin 3/4 ü 65 yaş ve üzerindedir.
Afrikalı-Amerikalılarda daha sık görüldüğü söylenmektedir.
Prostat kanseri ile erkeklik hormonu arasında bir ilişki olduğu sanılmaktadır.Kısırlaştırılmış erkeklerde prostat kanserinin görülmemesi buna delil olarak gösterilmektedir.
Östrojen hormonu (kadınlık hormonu) kan seviyelerinin yükseldiği ağır karaciğer hastalıklarında prostat kanseri riski azalmaktadır.
Çevresel faktörler riskin artmasında rol oynar. Asyalı lar prostat kanseri riski açısından daha şanslıdırlar. Japon erkeklerinde prostat kanseri görülme riski Amerikalı'lardan yaklaşık 40 kez daha azdır. Ancak ilginç olan konu Amerika'ya göç etmiş Asyalılarda riskin arttığı görülmüştür. Bu da çevre ve beslenme faktörlerinin önemini göstermektedir.
BELİRTİLER Prostat kanseri genellikle ileri aşamalarına kadar bulgu vermez. İyi bir doktor muayenesi ve Prostate Specific Antigen (PSA) adı verilen bir kan tahlili ile genellikle bulgu vermeden önce erken evrelerde tanısı konulabilir.
İleri evrelerde ise prostat bezinin büyümesine bağlı idrar yapamama, idrar veyasemen sıvsında kan görülmesi gibi bulgular verebilir. Ayıca ağrı ve empotansgibi bulgular da verebilir.
Hastalığı önlemenin kesin yolları bilinmemekle birlikte sağlıklı yaşam içingerekli genel kuralları ( egzersiz ve düşük yağlı diyet) uygulamak yararlı olabilir
TANI Prostat muayenesi rektal tuşe ile yapılır. Rektumdan yapılan muayenede prostat kenarları düzensiz ve noduler olarak ele gelir.
Prostate Specific Antigen (PSA) testinin bulunmasi ile prostat kanseri tanisinda yeni bir çag açilmistir. Bu test ile kanser henüz bulgu vermedigi çok erken asamalarda dahi taninabilmektedir.
Prostate Specific Antigen (PSA) prostat bezi tarafindan yapilan ve semen sivisinin yapisinda olan küçük bir protein molekülüdür. Bu molekül normalde kanda ya hiç bulunmaz veya çok düsük seviyelerde bulunur. Ancak prostat kanserlerinde PSA nin kan düzeyleri çok yükselir. Bazı kanser dışı durumlarda da PSA da yükselmeler görülürse de bunlar küçük düzeylerde ve geçici yükselmelerdir. Bu durumları ayırt edebilmek için PSA dayükselme saptayan doktor tekrar test isteyebilir. 4-10 ng/ml arasında çıkan ortadüzeydeki PSA seviyeleri üroloji konsultasyonu gerektirir. 10 ng/ml üzerindekiseviyelerde ise ürolojist tarafından biopsi konusunda değerlendirilmelidir.
Prostat Kanserlerinin % 5-10 kadarında PSA yükselmeyebilir. Bu sebeple rektal muayene ve PSA tanıda tamamlayıcı rol oynar. Sadece biri yeterli olamaz.Bu yöntemlerden herhangi birinde prostat kanseri şüphesi olursa Ürolog Doktorunuz biopsi isteyebilir. Biopside ultrason eşliğinde rektumdan prostata bir cins iğne ile girilerek mikroskop ta incelenmek üzere parça alınır. Kanser tanısı konulursa kanserin ilerleme derecesi Gleason Score ile evrelendirilir.Bu skala doktorunuzu hastalığın gidişi, tedavisive ne kadar yayıldığı hakkında bilgilendirir. 10 en yüksek evredir ve hastalığın kötü olduğunu gösterir.PSA düzeyindeki yüksekliklerde hastalığın evresi hakkında fikir verebilir. Genellikle 6 ve üstü Gleason scoru ve 20-30 ng/ml PSA seviyesi kanserin prostat bezi dışınada yayıldığını gösterir.
Kanser aynı zamanda klinik evrelemeye de tabi tutulur. Klinik evrelemede çeşitliyöntemler kullanılır. En çok kullanılan T1-T4 evrelemesinde:
- T1-T2 de kanser prostat bezinde sınırlı kalmıştır.
- T3 de yakın dokulara da metastaz (yayılım)yapmıştır.
- T4 de ise uzak organlara da yayılım vardır.
- Evre A ve B de kanser prostat bezinde sınırlı kalmıştır.
- EvreC de yakın dokulara da metastaz (yayılım) yapmıştır.
- Evre D de ise kemik gibi uzak organlara da metastaz yapmıştır.
ŞU ANDA UYGULANAN KLASİK TEDAVİSİ Tedavide hastanın yaşı, kanserin ilerleme düzeyi, hastanın genel sağlık durumu, gibi çeşitli etmenler göz önünde tutulur.
Radyasyon Tedavisi (Dışarıdan Işın Tedavisi): Sadece prostatta sınırlı kalmışkanserlerde ameliyat ve radyasyon tedavisi eşit iyileşme sağlar. Son 20 yıldır geliştirilen radyoterapi tetkikleri komplikasyonları en aza indirmiştir.Genellikle iki ay boyunca günlük dozlarda radyasyon verilir ve iyi tolere edilir.Anestezi ve hastanede yatmayı gerektirmez.Ağrı hissedilmez. Herbir tedavi sadecebirkaç dakika sürer. Tedaviden sonra hastalar günlük aktivitelerine devam edebilirler.
Radikal Prostatektomi: Prostat ve bağlı seminal kabarcıklar beraberce ameliyatla alınırlar.Bir kaç gün hastanede yatmayı gerektirir. Genel veya Lokal anestezi ile yapılır. Ameliyat sonrasında bir miktar sonda taşımak gerekebilir.Radikal Prostatektomi de amaç kanserli dokunun tamamını alabilmektir. Eğer bu başarılabilirse o zaman başka tedaviye gerek duyulmaz. Ancak bazen açıldıktan sonra kanserli dokunun prostat dışında lenf bezlerine veya çevre dokulara da genişlemiş olduğu görülebilir. Böyle durumlarda kanserli dokunun tamamı alınamaz ve ameliyat sonrası radyasyon tedavisine ihtiyaç duyulabilir.
Radyasyon Tedavisi (Brachytherapy): Dışarıdan verilen radyasyon tedavisi de radikal prostatektomi de hastalarda ereksiyon yeteneğini sınırlarlar. Bunu engellemek için Brachytherapy adı verilen bir radyasyon tedavisi yöntemi kullanılır. Karın içine leğen kemiğinin dibine, rektumun önüne, testislerin gerisine konan metal kateterler ile radyoaktif madde öldürülmek istenen kanserli dokuya verilir.Böylece çevre dokulara verilecek ışın dozu azaltılarak ereksiyonu sağlayacaksinir ve damarlarda daha az hasar neden olunur.Çok sık uygulanan bir tedaviseçeneği değildir.
Hormon Tedavisi: Kanser prostat dışına da yayılmışsa genellikle hormonal tedaviuygulanır. Hormon tedavisinin hedefi testislerden erkeklik hormonu salınımını baskılamaktır. Çoğu zaman erkeklik hormonunun baskılanması ile prostat kanserindekigelişme durdurulabilir. Bu tedavinin en kolay ve en hızlı yolu testislerin alınmasıdır. (kastrasyon, kısırlaştırma) Ancak genellikle günlük ağızdan alınan ilaçlar yada aylık veya 3 aylık enjektabl ilaçlar bu tedavide terch edilir.
Prostat Hakkında Merak Ettikleriniz
Prostat erkek üreme sisteminin bir parçasını oluşturan bir salgı bezidir. İdrar torbasının hemen altında idrar yolunu çepeçevre sarar ve asıl görevi orgazm sırasında meni sıvısını oluşturmaktır.
Prostat bezi yaşla birlikte büyümeye başlar ve altmış yaşın üzerindeki erkeklerin yaklaşık yarısında, idrar yolunda deformasyon ve daralmaya yol açar. Bu da idrar yapma sırasında değişik şikayetlere neden olmaktadır. İyi huylu prostat büyümesinin (BPH), idrar yapma alışkanlıkları, cinsel aktivite ya da beslenme ile bir ilişkisi yoktur.
Büyüme dışında prostattan kaynaklanan bir çok hastalık vardır. Bunların bir kısmı herhangi bir şikayete neden olmazken, bir kısmı ise prostat büyümesi ile benzer bulgulara yol açmaktadır.
Prostat büyümesi sonucunda idrar yolunda daralma meydana gelir.
Prostatın enfeksiyon hastalıkları çoğu kere ilaç ile tedavi edilebilmektedir. Prostat kanseri ise diğer tüm habis hastalıklarda olduğu gibi erken teşhis ve tedavi edilmesi gereken farklı bir hastalıktır. Bu nedenle 50 yaşın üzerindeki bütün erkeklerin, şikayeti olsun ya da olmasın bir üroloji uzmanına başvurarak gerekli tıbbi incelemeleri yaptırmaları şarttır.
BPH bir kanser değildir ve kansere dönüşmez, ancak kanserle birlikte bulunabilir.
Belirtileri Nelerdir?
Prostat büyümesinin (BPH) belirtileri, idrar yolunda tıkanma ve irritasyona bağlı olarak iki farklı grupta değerlendirilir:
Tıkanma Belirtileri:
· İdrara başlamada duraklama
· Akış hızında yavaşlama
· İdrar yaparken zorlanma
· İşeme zamanının uzaması
· İşeme sonrası rahatlayamama
· Hiç idrar yapamama
İrritasyon Belirtileri:
· Acil idrar yapma isteği
· Sık idrara çıkma
· Gece idrara kalkma
· İdrar kaçırma
Tıkanmanın oluşması ile birlikte mesane, daralan idrar yoluna rağmen akımı sağlamak için daha güçle kasılmaya başlar. Ancak bir süre sonra kasılma ve genişleme yeteneği azalır ve idrarın tamamını boşaltamaz hale gelir. Mesane içerisinde kalan idrar zamanla enfeksiyona ve hatta taş oluşumuna yol açar.
Tıkanma giderilmez ise, böbreklerden idrar akımını sağlayan kanallardaki bası sonucu böbreklerde de geçici veya kalıcı hasar oluşabilir.
Teşhis Nasıl Koyulur
Doktorunuzla yapacağınız ayrıntılı bir görüşmenin ardından böbrek fonksiyonları ve prostatınızın doku yapısı hakkında fikir edinmek amacı ile idrar ve kan analizleri yapılır.
Bu analizlerden birisi de kanda PSA (prostat spesifik antijen) düzeyinin ölçümüdür. PSA prostat kanseri tanısının konulmasında kullanılan yardımcı bir testtir ve 50 yaşın üzerindeki her erkekte bu test yapılmalıdır.
Rektal Muayene
Rektumdan (anüs) parmak yardımı ile muayene edilme yöntemidir. Bu muayene ile prostatın büyüklüğü, yapısı ve mevcut diğer hastalıkların varlığı anlaşılabilir.
Ürodinamik İnceleme
Ürodinami cihazı ile idrar akımı hızı ve bunun mesane basıncı ile ilişkisi, mesane kapasitesi, işeme sonrasında mesanede kalan idrar miktarı gibi birçok bilgi elektronik olarak kaydedilir. İşlem basit, kısa süreli ve güvenilirdir.
Rektal Ultrasonografi
Prostatın büyüklüğü, doku yapısı ve çevre organların durumu ile ilgili, yakın plandan objektif bulgu edinilmesini sağlayan bir yöntemdir. Parmakla muayene metodunda olduğu gibi yaklaşık bir parmak inceliğinde aletin, rektum içerisine konularak ses dalgaları ile görüntü alınması esasına dayanan bu yöntem, şüpheli durumlarda eş zamanlı olarak prostattan iğne ile biyopsi alınmasına da olanak sağlar.
edavisi Nedir?Şikayetlerinizin ayrıntılı olarak değerlendirilmesinin ardından, belirtilerin süresi, şiddeti ve yaşam kalitesi üzerindeki etkileri göz önüne alınarak hafif, orta ve ağır olmak üzere bir skorlama yapılır.
İzleme
Hafif dereceli grupta herhangi bir tedavi uygulanmayabilir. Bu süreçle 6 aylık veya yıllık kontroller yapılır. Diyet ayarlanır, ağız fiziksel aktivite, yorgunluk ve soğuktan kaçınılması önerilir.
İlaçla Tedavi
Orta dereceli yakınması olan hastalar ilaçla tedavi edilirler. Bu grupta hormonal veya diğer ilaçlar kullanılır. Olumlu bir etki görülebilmesi için tedavinin en az 4-6 ay kullanılması gereklidir.
Hangi hastalarda ilaç tedavisi kullanılmaz?
· Hiç idrar yapamama öyküsü bulunan hastalar,
· İşeme sonrası mesanede fazla miktarda idrar kalıntısı olanlar,
· Böbrek yetmezliği mevcut olanlar,
· Tekrarlayan kanlı idrar yapma öyküsü olanlar,
· Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu olanlar,
· Mesane taşı olan hastalar,
· Prostat kanseri şüphesi bulunan hastalarda ilaçla tedavi yöntemi kullanılmaz.
Cerrahi Tedavi
İleri derecede yakınması olan hastalar ve yukarıda bahsedilen özellikleri taşıyanlar için cerrahi tedavi seçenekleri düşünülmelidir. Prostatın cerrahi olarak çıkarılması genel olarak iki farklı yöntemle yapılır;
Açık Cerrahi Yöntem
Bu yöntemle karın alt tarafından yapılan bir kesi ile prostat tek parça halinde çıkartılır. İleri derecede büyümüş prostatlarda ve birlikte mesane taşı bulunan hastalarda genellikle bu yöntem seçilir. Genel veya bölgesel anestezi altında uygulanabilir. Hastanede kalış süresi 7-8 gündür.
Kapalı Cerrahi Yöntem TUR (Trans Uretral Rezeksiyon)
Daha küçük prostatlarda tercih edilen bir yöntemdir. Optik bir aletle idrar yolundan girilerek prostat küçük parçalar halinde çıkarılır. Kesi ya da dikiş gerektirmez. Genel veya bölgesel anestezi altında uygulanabilir. Hastanede kalış süresi 2-3 gündür. Günümüzde prostat cerrahisinin %90’ı bu yöntemle yapılmaktadır.
Lazer Tedavisi
Son yıllarda lazer teknolojisinde en son gelişme olarak değerlendirilen “Holmium Lazer” ile prostat tedavisi TUR kadar etkilidir. Emniyetli ve çabuk iyileşme sağlayan bu yöntemde kanama oranı diğer yöntemlere göre daha azdır. Ayrıca diğer ameliyatlarda değişik oranlarda görülebilen kısırlık ve iktidarsızlık riskini ortadan kaldırmaktadır. Genel veya bölgesel anestezi altında uygulanabilir. Hastanede kalış süresi 0-1 gündür.